PROG CAFE RADIO SHOW SERIES
TUẦN 2 : Prog Rock and Literary Imaginations Part I
No2.PROGRESSIVE ROCK VÀ LIÊN TƯỞNG VĂN HỌC (PART I)

Audio: PROG CAFE NO 2 (Right Click and Save As...)



Văn học là một chất liệu văn hoá trường tồn với thời gian mặc dù chịu sự ảnh hưởng nhiều vào các yếu tố xã hội chính trị luôn thay đổi liên tục. Văn học qua đó là di sản văn hóa quý giá của loài người. Văn học được giữ lại bằng những nét viết trên chất liệu đá của người Ai cập, viết lên tre ,da dê của người Trung Quốc cổ đại ,và khi khi phát minh ra giấy thì văn học thường được giữ lại với những cuốn sách .Với sự phát triển của công nghệ giúp cho văn học được lên màn ảnh với những bộ phim nổi tiếng dựa trên tác phẩm văn học ,quen thuộc với người yêu nhạc Rock thì có thể nhắc tới các bộ phim “Bay trên tổ chim cúc cu” của tác giả Ken Kesey hay “Chuông nguyện hồn ai” của Ernest Hemingway (2 tác phẩm này sau này đã khơi nguồn cảm hứng cho Metallica chuyển thể thành chất nhạc Heavy Metal với 2 ca khúc Welcome Home(Sanitarium) và For whom the bell tolls) hay như tác phẩm bất hủ “Đồi gió hú” của Emily Bronte với khá nhiều lần được dựng thành phim (sau này đã giúp Kate Bush tạo nên ca khúc kinh điển Wuthering Heights).


Trên lĩnh vực âm nhạc, những người đi tiên phong là từ nhạc cổ điển mang đầy tính bác học .Nhiều nhà soạn nhạc cũng ảnh hưởng bởi các chất liệu văn học và thêu dệt lên những bức tranh âm nhạc chứa đầy màu sắc thơ văn .Như Gustav Mahler đã được bài thơ “Tiếng Flute trung hoa” của Hans Bethge để sáng tác lên bản nhạc quyến rũ “Das Lied von der Erde” v.v.. Và cũng chính vì có sự liên hệ giữa nhạc cổ điển này nên mới hình thành nên thể loại Thơ Giao hưởng(Symphonic Poem). Đây là thể loại nhạc giao hưởng mà chỉ có 1 chương, viết dựa theo thơ, truyện cổ tích, truyện …xuất hiện từ thời của âm nhạc trường phái lãng mạn (1820 – 1900).

Từ cuối những năm 60 khi mà Progressive Rock bắt đầu phôi thai, với sự sáng tạo và khai phá không ngừng nghỉ của King Crimson, Pink Floyd, Yes, Moody Blues, dần dần đã hình thành lên nét đặc trưng riêng của Progressive Rock. Đó là sự ảnh hưởng rõ rệt từ classical music và jazz fusion và kết hợp với các yếu tố văn chương, ảo giác phiêu diêu. Mỗi bản nhạc của Progressive Rock chứa đựng những yếu tố bên trong, ẩn hiện qua mỗi nốt nhạc trong một chuỗi các đoạn nhạc phong phú mà hầu hết là phức tạp về kỹ thuật chơi của Progressive rock. Yếu tố văn học được chuyển tải một cách tinh tế và chứa nhiều tư tưởng .


Ngay từ thuở sơ khai của Progressive Rock, nguồn cảm hứng bất tận từ văn học đã được ban nhạc như Pink Floyd, King Crimson chuyển tải thành các bản nhạc đầy mơ ảo và đậm chất thơ. Album đầu tiên dưới cái tên Pink Floyd đã chứng tỏ sự lan toả của văn học tới Progressive Rock khi mà tên album The Piper At The Gates Of Dawn chính là tên chương VII của cuốn tiểu thuyết “Ngọn gió trong những rặng liễu” (The Wind in the Willows) của nhà văn người Scotland là Kenneth Grahame . Đây là cuốn tiểu thuyết dành cho thiếu nhi mà ông viết tặng con mình .

Cuốn tiểu thuyết kể về cuộc sống của các động vật ven khu bờ sông như ngài Cóc, bác Lửng, cậu Chuột trũi. Syd Barrett với ánh mắt lạnh lùng vô cảm làm cho Pink Floyd có chất phiêu diêu Psychedelic tràn ngập.


Pink Floyd

Từ cái tên Pink Floyd đến tên album đầu tay cũng là ý tưởng của Syd Barrett, ở album này Syd như là một người nhạc trưởng chủ đạo .Chắc hẳn những ca khúc kinh điển Astronomy Domine, Lucifer Sam, Matilda Mother, Bike và See Emily Play (ở version phát hành tại Mỹ và Nhật) sẽ còn ám ảnh người nghe mãi.

Những bậc lão làng King Crimson với sự pha trộn Jazz vào Progressive Rock đã làm cho Progressive Rock có một vẻ khác biệt. Album In the court of the Crimson với việc thử nghiệm chơi nhiều nhạc cụ như metrollon, kèn hơi, reed và sử dụng các kĩ thuật phức tạp đã từ lâu được người lâu đánh giá là dấu mốc thực sự cho Progressive Rock.


King Crimson

Ở Album Beat, điểm nhấn của album là ca khúc Neal and Jack and me .Ca khúc này được tạo cảm hứng từ những tác phẩm của hai nhà thơ Neal Cassady và nhà văn Jack Kerouac. Đây là hai nhà văn của thế kỉ 20 và là hai người bạn thân của nhau .Cùng với Allen Ginsberg và Williams S.Burroughs, họ là những trụ cột cho trường phái văn học có tên “Beat Generation”. Tác phẩm “On the Road” của Jack Kerouac có sự đóng góp rất lớn của Neal Cassady. Những dòng thơ của Neal có ảnh hưởng nhiều tới các nghệ sĩ nhạc rock. Bài The Other One của Grateful Dead đã từng nhắc tới Neal với hình ảnh Cowboy Neal :

The bus came by and I got on, that''''''''s when it all began
There was Cowboy Neal at the wheel of the bus to Nevereverland".

Đại diện tiêu biểu nhất của Symphonic Progressive Rock có lẽ là Genesis .Những thành viên của Genesis về sau này hầu như ai cũng nổi tiếng ở sự nghiệp solo, chắc hẳn ai cũng một lần nghe Phil Colins hay Peter Gabriel hay nếu nghe nhiều Progressive Rock sẽ quen thuộc với cái tên Steve Hackett, Tony Banks, Mike Rutherford .


Genesis


Nhạc của Genesis bắt nguồn từ chất nhạc pop (điển hình là album đầu tay “From Genesis to Revelation”) song có cấu trúc khá phức tạp, giàu giai điệu ...lúc nhanh, mạnh mẽ rồi có khi uyển chuyển sang ngọt ngào du dương. Cũng một phần bởi giàu giai điệu và hay biến tấu nên khá hợp với việc đưa các tác phẩm văn học vào Progressive Rock .Album nổi tiếng The Lamb Lies Down On Broadway phát hành năm 1974 lấy cảm hứng từ cuốn sách The Trial của Frank Kafka .Chủ đề xuyên suốt album được dựa trên câu chuyện của The Trial về một nhân viên nhà băng tận tâm là Joseph K. Một buổi sáng ông bị cảnh sát bắt đi và thả tù ông vì một lý do không rành mạch .Cố gắng của Joseph để tìm hiểu lý do bị bắt và chứng minh sự trong sạch của ông đã dẫn ông vào một thế giới của sự quan liêu và những cơn ác mộng Kafka .Cuốn sách hơi kì lạ này đã tạo cảm hứng mạnh mẽ cho Genesis để tạo nên một album bất hủ . Cuốn sách này cũng được các nhà làm phim Holywood dựng thành phim vào năm 1963.


Chân dung nhà văn Frank Kafka


Ở Việt Nam có bài Tiếng Gọi Nơi Hoang Dã của ban nhạc Ngọn Lửa Nhỏ lấy cảm hứng từ tiểu thuyết cùng tên của Jack London thì trước đó rất lâu ca khúc White Mountain của Genesis cũng được dựa trên một tiểu thuyết của Jack London là “Nanh Trắng” .Những tác phẩm của Jack London thưởng nổi bật lên vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên và những mảnh đời,sự đấu tranh của con người ,loài vật với thiên nhiên.


Chân dung nhà văn Jack London

Mỗi khi đọc những tác phẩm của Jack London làm người đọc như đi lạc vào một thế giới của những ngọn núi nhấp nhô ,của những rặng thông ,bạch dương lá nhọn ,tuyết phủ trắng xoá mà trên đó những con sói ,chó cũng có số phận như con người . Đọc lyric bài White Mountain cũng thấy được phần nào câu chuyện của “Nanh Trắng”:


Thin hung the web like a trap in a cage
The fox lay asleep in his lair
Fangs frantic paws told the tale of his sin
Far off the chase shrieked revenge

Mạng nhện mỏng treo lơ lửng như bẫy ở trong lồng

Con sói lay mình thiếp đi trong hang sâu

Nanh trắng điên cuồng lấy chân cào đất kể về truyền thuyết của tội ác của nó

Đằng xa là tiếng la inh tai của cuộc ruợt đưổi cho mối thù hằn

Rồi

Fang, Son of Great Fang, the Traitor we seek
The laws of the Brethren say this:
That only the King sees the Crown of the Gods
And he, the Ursurper must die –

Nanh trắng, con của Nanh lớn, Kẻ phàn bội chúng ta tìm

Luật của Brethen nói rằng:

Chỉ có chúa tể mới nhìn thấy vương miện của chúa

Và hắn, phải chết

Nói đến ban nhạc Progressive Rock có lời ca giàu trí tưởng tượng nhất và là một trong những ban nhạc có tầm ảnh hưởng sâu sắc tới Progressive Rock nhất thì đó phải là Rus


Ban nhạc 3 mẩu Rush, khẩu đại bác Prog của Canada...

Chính chất Progressive của Rush sau này đã tạo nguồn động lực mạnh mẽ cho Queensryche và Fates Warning đi tiên phong cho thể loại trộn lẫn Progressive Rock với Heavy Metal là Progressive Metal ,từ đó Prog Metal là một nhánh rất phát triển của Progressive Rock mà đại diện tiêu biểu nhất có lẽ là Dream Theater . Lời ca của Rush rất phong phú và đậm trí tưởng tưởng bởi người viết lyrics của Rush là tay trống lừng danh Neil Peart là một người có sở thích đi đây đi đó và mỗi lần có một sự ấn tượng về một nơi hay một tác phẩm nào đó là Neil lại đưa nó lên lời ca


Neil Peart ....

Neil Peart đã từng đi thăm ngọn Vạn Lý Trường Thành, và khi ngồi nghỉ trên ngọn Tai shan ông đã lặng lẽ ngồi viết ca khúc “Tai Shan” trong đó có nhắc tới 7000 bậc thang để lên được đỉnh ngọn Tai Shan, với tay một cái là chạm tới trời như là một phép ví von so sánh hợp lý . Neil Peart cũng bị ảnh hưởng nhiều bởi Văn học .Có lẽ để liệt kê các ví dụ ra giấy thì cũng phải phủ kín mấy mặt A4. Đơn cử như bản nhạc nổi tiếng Tom Sawyer được lấy cảm hứng từ cuốn tiểu thuyết “ Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer” của nhà văn Mỹ Mark Twain trong đó Neil Peart nói về một Tom Sawyer của thời đại ngày nay . Trong tiểu thuyết, Mark Twain kể về cậu bé Tom hiếu động với những nét lém lỉnh và tinh ranh của một đứa trẻ thông minh .Và cũng bởi cậu hiếu động thích nghịch ngợm nên nhiều khi bị bà dì và người khác mắng là “Thằng ranh con, đồ vô lại, đồ quỷ quái” .Một Tom Sawyer của ngày hôm nay là sự kiêu hãnh và vẻ ấn tượng theo như ý tưởng của Neil Peart.